Syberiada polska czyli 10 luty 1940 roku

[Iceman84PL]

"10 lutego będziem pamiętali przybyli sowiety i na Sybir ganiali".

83 rocznica wywózek Polaków na Syberię do obozów pracy, łagrów.

 

10 lutego 1940 roku rozpoczęła się pierwsza masowa deportacja Polaków na Sybir, przeprowadzona przez NKWD.

W głąb Związku Sowieckiego wywieziono około 140 tys. obywateli polskich.

Wielu umarło już w drodze, tysiące nie wróciły do kraju.

Wśród deportowanych były głównie rodziny wojskowych, urzędników, pracowników służby leśnej i kolei ze wschodnich

obszarów przedwojennej Polski.

 

Dla mieszkańców wschodnich terenów Polski okres okupacji „pierwszego Sowieta” kojarzy się przede wszystkim z masowymi deportacjami w głąb Związku Sowieckiego.

Ta brutalna forma zbiorowych represji ze strony bolszewickiego okupanta dotknęła setki tysięcy polskich obywateli.

W wyniku agresji sowieckiej na Polskę 17 września 1939 roku wschodnie obszary Rzeczypospolitej znalazły się w granicach Związku Sowieckiego (tzw. Zachodnia Ukraina i Zachodnia Białoruś).

Dla mieszkających tam Polaków oznaczało to zmierzenie się z nową władzą, która wszelkimi sposobami dążyła do wynarodowienia i zrusyfikowania obywateli polskich.

Metody, jakimi posługiwali się Sowieci, były bardzo różnorodne: sowietyzacja oświaty, propagowanie wychowania laickiego, przymusowa paszportyzacja, która odebrała Polakom ich dotychczasowe

obywatelstwo. Towarzyszyły temu terror i aresztowania. Fizyczna eliminacja tych, którzy wbrew wszystkiemu nie chcieli zapomnieć, że są Polakami, była istotnym elementem sowietyzacji zagarniętych ziem.

Cztery deportacje z lat 1940–1941 nie były zatem celem samym w sobie, lecz miały doprowadzić do zniszczenia śladów polskiej państwowości na zajętych obszarach oraz ich unifikacji ze Związkiem Sowieckim.

Wywózki objęły przede wszystkim polską elitę, która była częścią społeczeństwa najbardziej świadomą swej narodowości i przynależności państwowej.

Deportowanych traktowano jako „element kontrrewolucyjny”, destabilizujący sowiecki ład na zajętych terenach. Usunięcie intelektualnej i kulturalnej elity było więc podstawowym warunkiem skutecznej sowietyzacji i pełnej aneksji Kresów.

 

Pierwsza wywózka rozpoczęła się w nocy z 9 na 10 lutego 1940 roku. Sowieci przygotowywali się do niej bardzo starannie. Podczas jednej z narad poprzedzających akcję stwierdzono, że będzie to „ogromna, odpowiedzialna praca wymagająca wielkiej uwagi i poważnego podejścia oraz bezwzględnej mobilizacji sił i możliwości”. Jej celem stali się osadnicy cywilni i wojskowi oraz pracownicy służby ochrony lasów i ich

rodziny – w sumie ok. 140 tys. osób. Rozmieszczono ich w 115 osiedlach w 21 republikach, krajach i obwodach Związku Sowieckiego – głównie tam, gdzie przeważał przemysł leśny (obwody: archangielski, swierdłowski, południowe i zachodnie rejony Komijskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej oraz Kraj Krasnojarski). Niespełna miesiąc później, 5 marca 1940 roku, Biuro Polityczne Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) nakazało wymordowanie 14 854 polskich oficerów i policjantów z obozów jenieckich w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz ponad 7 tys. osadzonych w więzieniach na Białorusi i Ukrainie.

 

Druga deportacja, rozpoczęta 13 kwietnia 1940 roku, objęła urzędników państwowych, policjantów, nauczycieli, działaczy politycznych i przedstawicieli ziemiaństwa. Szacuje się, że wywieziono wówczas ok. 61 tys. ludzi. Szczególnie dramatyczne były losy bliskich internowanych oficerów, jak w przypadku rodziny Chodorowskich z Knyszyna w województwie białostockim. Podporucznik rezerwy, dr Józef Chodorowski, służył w kadrze zapasowej 3. Szpitala Okręgowego w Grodnie, do sowieckiej niewoli dostał się w Baranowiczach. Taki sam los spotkał jego starszego brata Bronisława (także podporucznika Wojska Polskiego), który do wybuchu wojny pracował jako weterynarz w Święcianach. Obaj w odstępie kilku dni zginęli w Katyniu. W kwietniu 1940 roku ich rodzice zostali deportowani do Kazachstanu – na zesłanie jechali w czasie, gdy mordowano ich synów. W 1946 roku do kraju powróciła jedynie schorowana matka.

 

Trzecia akcja deportacyjna z 29 czerwca 1940 roku objęła głównie tzw. bieżeńców, czyli uciekinierów spod okupacji niemieckiej, wśród których dwie trzecie stanowili Żydzi. Ofiarami tej wywózki stało się wielu przedstawicieli inteligencji, m.in. lekarze i ludzie nauki, a liczba wywiezionych to ok. 80 tys. Trafili na Syberię, w większości do obwodów: archangielskiego, swierdłowskiego, nowosybirskiego, do republik Komi, Maryjskiej, Jakuckiej i Kraju Ałtajskiego. Ta wywózka nieco różniła się od poprzednich: deportowanych przez kilka dni zwożono w miejsca formowania transportów i zapewniano ich, że wrócą na ziemie okupowane przez III Rzeszę.

 

Ostatnia, czwarta deportacja zaczęła się 20 czerwca 1941 roku – w przeddzień wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej. Akcja była wymierzona w rodziny i osoby związane z deportowanymi wcześniej grupami ludności. Deportacja ta objęła również republiki nadbałtyckie i Mołdawię. Łącznie wywieziono 90 tys. ludzi, z czego ponad 22 tys. z tzw. Zachodniej Białorusi. Zesłańcy trafili do Kraju Krasnojarskiego, Ałtajskiego, obwodu nowosybirskiego i Kazachstanu. Trudno jest oszacować liczbę osób wywiezionych podczas ostatniej deportacji: badacze podają, że mogło ich być od 31 do 52 tys.

 

Scenariusz deportacji był zawsze podobny: łomotanie do drzwi kolbami karabinów w środku nocy, krzyki, bicie, popędzanie w trakcie pakowania, płacz kobiet i dzieci, ujadanie psów. Ten obraz najczęściej pojawia się we wspomnieniach deportowanych. W przypadku pierwszej zsyłki grozę sytuacji potęgował mróz, dochodzący w lutym 1940 roku do minus 40 stopni Celsjusza, a podczas wywózki w czerwcu 1940 roku – potworne upały. W ciągu kilkunastu minut ludzie tracili dorobek całego życia:

 

„10 lutego 1940 roku był dniem rozstania z tym, co kochałam – wspominała po latach jedna z sybiraczek. – Z rewolwerem enkawudzisty przy głowie ojciec podpisał dokument, że to z dobrej i nieprzymuszonej woli będziemy przesiedleni w inne miejsce. Nie będę opisywać, co działo się w ciągu dwudziestu minut, jakie mieliśmy do zebrania się. Była sobota i mama tylko chleb do pieca wsadziła... a więc i tego nie było na drogę. Szynkę z komory wyrwał ojcu enkawudzista, mówiąc, że tam u nich jest mnogo wszystkiego, ale żeby nie zapomnieć piły i siekiery zabrać. Pies mój, Burek, ulubieniec, z którym po polach biegałam w dzieciństwie, ujadał straszliwie. Rwał się tak bardzo, że myślałam, iż zerwie się z łańcucha i rzuci na tych, którzy przyszli nas skrzywdzić. «Swołocz» – okropne słowo – usłyszałam i padł strzał”.

Deportacje przeprowadzały tzw. trójki operacyjne NKWD, działające według specjalnych instrukcji. Każda z trójek miała przydzielone po dwie lub trzy rodziny przeznaczone do wywiezienia. Po wejściu do domów funkcjonariusze oznajmiali decyzję o wysiedleniu, po czym przeprowadzali rewizję w poszukiwaniu broni. Następnie miał zostać zrobiony spis majątku pozostawionego przez wywożonych. Oddzielne wytyczne precyzowały, co rodziny mogły zabrać ze sobą: ubranie, bieliznę, obuwie, pościel, nakrycia stołowe, żywność na miesiąc, drobne narzędzia gospodarcze, pieniądze i kufer potrzebny do zapakowana dobytku. Wszelkie instrukcje jednak obowiązywały jedynie na papierze. Deportowanym kazano się pakować w ogromnym pośpiechu, a oszołomieni i przerażeni ludzie często nie myśleli logicznie. Wielu z nich nie zdołało zabrać ze sobą właściwie nic. We wspomnieniach deportowanych często pojawia się stwierdzenie, że dużo zależało od postawy funkcjonariuszy. Jedna z sybiraczek wspominała:

„Żołnierze rozkazali nam tonem niedopuszczającym sprzeciwu lub pytań spakować najpotrzebniejsze rzeczy w ciągu 2 godzin. […] poruszaliśmy się w przerażeniu i poczuciu ogromnego zagubienia”.

Inna zapamiętała, że „jak ktoś trafił na lepszego żołnierza, to nawet co nieco pozwolił zabrać. Nam nic nie pozwolili, mieliśmy tylko to, co na sobie”. Jeden z tych lepszych żołnierzy – jak wspomina pewien deportowany – „podszedł do mamy i wskazując na stojący obok kufer, szepnął »weź ciepłe rzeczy dla dzieci«.

 

Zesłańców czekała podróż trwająca nawet kilka tygodni. W bydlęcych wagonach, którymi jechali, były prycze, żelazne piecyki, a zamiast toalet – dziury w podłodze. Brakowało wody, ciepłych posiłków, opieki lekarskiej. W transportach szybko rozprzestrzeniały się wszy i pluskwy. Do tego dochodził potworny ścisk, dotkliwy szczególnie podczas upałów. Te urągające ludzkiej godności warunki często powodowały śmierć zwłaszcza najsłabszych: chorych, dzieci, osób starszych.

 

Podróż była jednak zaledwie pierwszym aktem dramatu zesłańców. Szokiem po przyjeździe na miejsce okazywały się warunki mieszkaniowe, które zastawali deportowani.

„Wzdłuż ścian baraków zbudowane były dwupoziomowe prycze o wymiarach około 2,5 m długości i prawie 170 cm szerokości. Z trzech stron obite były dartymi [łupanymi] deskami szerokości około 30 cm, tworząc swego rodzaju skrzynię bez jednego boku. Była to standardowa, uregulowana zapewne jakimiś odgórnymi zarządzeniami władz, powierzchnia domu – legowiska przeznaczona dla czterech osób.

Do rodzin, które składały się z trzech osób, dokwaterowywano osobę samotną lub kogoś z rodziny pięcioosobowej”

– opisywał Zbigniew Fedus, wówczas niespełna dziesięcioletni. Wielu zesłańców kwaterowano w ziemiankach i lepiankach, ciasnych i właściwie nienadających się do zamieszkania.

„Było strasznie brudno. Ściany niebielone, wymazane gliną, wojłoki naszpikowane wszami, a w ścianach pluskwy. W pierwszą noc tak nas pluskwy i wszy oblazły i pogryzły, że najmłodsza siostra dostała gorączki” – wspominała jedna z zesłanych.

 

Dla deportowanych Polaków moment opuszczenia domu rodzinnego był początkiem nierównej walki o przeżycie. Wielu z nich – zwłaszcza dzieci i starcy – nie wytrzymywało ciężkich warunków i umierało już w trakcie podróży. Ci, którym udało się przetrwać po dotarciu na miejsce byli lokowani w pasiołkach, kołchozach i sowchozach.

Wspólnym mianownikiem widocznym w relacjach osób deportowanych jest nieustające uczucie głodu. Zmieniało ono ludzi nie tylko fizycznie, ale także psychicznie. Myśli Sybiraków koncentrowały się głównie na tym, aby przetrwać kolejny dzień, jednak, aby to było możliwe należało zdobyć coś do jedzenia dla siebie i najbliższych.

W najtrudniejszej sytuacji były matki małych dzieci, zwłaszcza noworodków, ponieważ na skutek niedożywienia i wyczerpania traciły pokarm. Mleko nie było zaś produktem łatwo dostępnym. Starano się wówczas korzystać z zamienników – podawano dzieciom do ssania rozcieńczony miód, mąkę, czy też bułkę, co jednak w wielu przypadkach nie pozwalało na uratowanie najmłodszych.

„Jakim cudem matki umiały stworzyć warunki egzystencji, trudno dociec”

Podstawę pożywienia deportowanych stanowił gliniasty, czarny chleb, będący jednocześnie – obok zupy – wynagrodzeniem za wykonywaną pracę. Jego przydział różnił się w zależności od regionu, zatrudnienia i wypracowanych norm, a otrzymywane porcje nie wystarczały na wyżywienie całej rodziny.

Ciężka praca, głód oraz panujące choroby prowadziły do dużej śmiertelności zarówno dzieci, jak i dorosłych. Liczył się każdy przeżyty dzień, dlatego też starano się w różny sposób walczyć z niedoborami. Niektórzy – jeżeli nadarzała się odpowiednia do tego okazja – podejmowali próbę kradzieży, narażając się tym samym na pobicie, osadzenie w więzieniu, czy nawet śmierć. Osoby pracujące w stajniach podkradały więc karmę dla zwierząt, zwłaszcza ziemniaki oraz makuch, który można było długo żuć i przy okazji nie odczuwać głodu.

Pisząc o życiu codziennym na Syberii i związanych z nim problemach należy jednak przede wszystkim podkreślić rolę kobiet – żon, matek oraz córek – które na miarę swoich możliwości starały się zapewnić swoim bliskim minimum egzystencji. Wymagało to od nich olbrzymiej kreatywności, a także znajomości miejscowych roślin oraz sposobów ich przyrządzania. W efekcie Sybiraczki były w stanie przygotować posiłki z różnorodnych produktów, które w większy bądź mniejszy sposób zaspokajały apetyt i dodawały energii.

 

 

 

Edited February 10, 2023 by Iceman84PL

[OGÓR]

Dobry tekst, swietne przypomnienie naszej polskiej historii. To jeszce jeden argument za tym by od ruskow trzymac sie z daleka... A ich samych trzymac od Polski jak najdalej.

Oni sie juz nie ucywilizuja.

[Tadamichi Kuribayashi]

Wszelkiej masci rusofilom trzeba przypominac o tym i o calej reszcie krzywd jakie wyrzadzila Nam Rosja czy to carska czy radziecka i przestrzegac ze ta Federacyjna wcale sie nie zmienila pod tym wzgledem i gdyby tylko mogla trzymalaby Nas pod butem.

[Druid]

W dniu 10.02.2023 o 11:31, Iceman84PL napisał(a):

Dla mieszkańców wschodnich terenów Polski okres okupacji „pierwszego Sowieta” kojarzy się przede wszystkim z masowymi deportacjami w głąb Związku Sowieckiego.

Ta brutalna forma zbiorowych represji ze strony bolszewickiego okupanta dotknęła setki tysięcy polskich obywateli.

Teraz jak czytam, ile ludzi wywieziono na wschód, czy znasz dane, gdzie jednoznacznie już określono, ilu polaków wywieziono na wschód, ilu do tej pory nie wróciło ?

[Tadamichi Kuribayashi]

@Druid Przez wojenna zawieruche i zatajanie po wojnie przez ZSRR o tym ciezko ustalic dokladna liczbe. Moze za Gorbaczowa i Jelcyna bysmy sie dowiedzieli jak na te krotka chwile byly nastoje w miare chetne jezeli chodzi o dostep to tych akt (udostepnili Nam akta z Katynia) ale po Jelcynie juz archiwa zamknieto i musialby sie stac w Rosji kolejny wielki przewrot zeby to sie odmienilo.

[Druid]

41 minut temu, Tadamichi Kuribayashi napisał(a):

Rosji kolejny wielki przewrot zeby to sie odmienilo.

Może powoli się zaczyna ? Putin wiecznie żyć nie będzie.

 

 

[kenobi]

W dniu 23.02.2023 o 14:42, OGÓR napisał(a):

Dobry tekst, swietne przypomnienie naszej polskiej historii. To jeszce jeden argument za tym by od ruskow trzymac sie z daleka... A ich samych trzymac od Polski jak najdalej.

Oni sie juz nie ucywilizuja.

 

To na kogo głosować, aby już się to nie powtórzyło?

Zdaje się, że dzisiaj w EU zrobiono krok w stronę zniewolenia Polski...

i zdaje się, że to Polacy tak wybrali, tak chcą, bo tak głosowali.

 

 

[Tadamichi Kuribayashi]

@kenobi Zniewolenie to by bylo gdyby Kaczor zgotowal Nam rzady autorytarne jakie sa juz na Wegrzech. Niektorzy mysla ze gdybysmy wyszli z Unii Europejskiej to bysmy mogli wszystko i wszedzie i bylibysmy super wolnymi ludzmi bez jakichkolwiek zakazow i nakazow. Nie. Tak by nie bylo. I tak nie ma nigdzie na swiecie. Wszedzie sa jakies zakazy, nakazy i regulacje. Jedne madre a inne glupie. Ale wszedzie sa.

@Druid O Putinie od poczatku wojny wyszlo najprawdopodobniej od samych ruskich tyle roznych informacji ze ma raka takiego, ze ma raka siakiego, ze sie wywrocil ze mial zawal ze jak jakas informacja wyszla ktora bylaby rzeczywiscie prawda to i tak by zostala wzieta za fejka. No bo jak to zweryfikowac?

[kenobi]

1 godzinę temu, Tadamichi Kuribayashi napisał(a):

@kenobi Zniewolenie to by bylo gdyby Kaczor zgotowal Nam rzady autorytarne jakie sa juz na Wegrzech. Niektorzy mysla ze gdybysmy wyszli z Unii Europejskiej to bysmy mogli wszystko i wszedzie i bylibysmy super wolnymi ludzmi bez jakichkolwiek zakazow i nakazow. Nie. Tak by nie bylo. I tak nie ma nigdzie na swiecie. Wszedzie sa jakies zakazy, nakazy i regulacje. Jedne madre a inne glupie. Ale wszedzie sa.

 

Jak Unia reguluje krzywiznę banana, to jestem zadowolony. Bo gdybym kupował wagon bananów, to wiem, że będą zgodne z normą UE.

Jak UE reguluje ile można dawać kasy rolnikom, to jest okej, bo gdyby Francja płaciła rolnikom dużo a Polska mało, to polscy zbankrutują.

 

Ale jeśli UE wchodzi w ideologię, czyli blokują pieniądze, bo uważają, że sędziowie u nas są zależni od polityków, a przecież miało być nie gorzej niż w Niemczech, to znaczy że chcą nas zwasalić/zcwelić.

 

Albo jeśli chcą, aby w mojej małej wiosce było wielu murzynów i nie będę mógł w nocy po parku chodzić bezpiecznie to ja się z tym nie zgadzam.

 

Kiedyś wspierałem wspólną walutę... a dzisiaj? Chroń nas panie Boże... chociaż cierpię z powodu róznic kursowych.

 

UE widzę jak tego księdza, co jest anty-LGBT, a potem się ślizga w oliwce z jakimś pakerem — UE też udaje prawych, a to są oszuści tak samo wredni jak wielu w naszym kraju.

 

 

 

 

 

Aleeeee... póki możemy wybierać demokratycznie i nikt mnie nie zabiera na Syberię, nikt rodziny nie wywozi w środku nocy, to jestem hepi.

 

[OGÓR]

11 hours ago, kenobi said:

 

To na kogo głosować, aby już się to nie powtórzyło?

Zdaje się, że dzisiaj w EU zrobiono krok w stronę zniewolenia Polski...

Kompletnie nie mam pojęcia jaki to "krok zrobiło" ale pamiętam ze jak był 1990 rok (jeszcze) to były wizy nawet do Niemiec. Wiec jak chciałem sobie popływać w Atlantyku lub morzu śródziemnym to jechałem do Ustki lub Krynicy Morskiej. Wiec teraz mam poczucie ZAJEBISTEJ wolności w UE. Gdzie zresztą wolno mi pracować. Nie jestem wiec "skazany" na prace jako robotnik budowlany w RP lub korporacyjno-partyjnych "Orlenach"...

Na kogo glosować ? Na pewno nie na prorosyjskie gemby. Dziękuję za uwagę. 

[Druid]

21 godzin temu, Tadamichi Kuribayashi napisał(a):

No bo jak to zweryfikowac?

Nie zmienia faktu, że wiecznie żył nie będzie.

Nie da się.